بررسی چگونگی گسترش زبان فارسی از طریق ترجمه: موردپژوهی چهار ترجمه از کتاب "چنین گفت زرتشت"

یکی از راه های حفظ پویایی زبان، بسط زبان از طریق تألیف و ترجمه است. ترجمه یکی از مهمترین ابزار توانمندسازی و گسترش زبان است. در این راه متخصصین ادبیات و مترجمان نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. هدف این تحقیق این است که ضمن بررسی قابلیت های بالقوه زبان فارسی در ترجمه و واژه سازی، به بررسی نقش مترجم در ارتقا و گسترش سطح زبان بپردازد. در این مطالعه توصیفی- تحلیلی که به بررسی مقایسه ای واژه سازی، واژه گزینی و گسترش زبان فارسی از طریق ترجمه پرداخته شده است، بخش هایی از کتاب"چنین گفت زرتشت" ترجمه ی داریوش آشوری (1387) بصورت اتفاقی و بر اساس چهارچوب نظری چسترمن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. برای بررسی دقیق تر، استراتژی های به کارگرفته شده توسط داریوش آشوری در یک قسمت واحد از کتاب (بخش سوم، درباره دیدار و معما، قسمت 1) با سه ترجمه دیگر متعلق به حمید نیرنوری (1390) و مسعود انصاری (1391) و رحیم غلامی (1389) مقایسه شده است. در نگاه کلی، پرکاربردترین استراتژی های استفاده شده توسط داریوش آشوری برای ایجاد بسط زبانی، استراتژی گرته برداری واژگانی (calque)، ترجمه خلاق با حفظ یا تغییر نقش دستوری (transposition)، نوآوری واژگانی، و خلق ترکیبات واژگانی جدید بود. در مقایسه با دیگر مترجمین، داریوش آشوری در ترجمه خود از استراتژی های سطح صرفی- نحوی استفاده بیشتری داشته است. آشوری سعی داشته است تا بطور لفظ گرایانه ترجمه خود را انجام دهد و لفظ گرایی مثبت و آگاهانه داشته است، همین پایبندبودن به لفظ گرایی باعث به وجود آمدن خلاقیتی شده است که در ترجمه او به چشم می خورد در صورتی که دیگر مترجمین بدون هیچ خلاقیتی در بیشتر موارد از ترجمه تحت اللفظی استفاده کرده اند. مترجمان با بهره گیری صحیح از قابلیت های بالقوه زبان فارسی در ترجمه و واژه سازی، قادر خواهند بود به گسترش زبان کمک کنند. لازم به نظر می رسد که مباحث نوواژه سازی، حفظ سبک متن اصلی و استفاده خلاق از شیوه ی حفظ یا تغییر نقش دستوری کلمات در طول دوران تحصیل دانشجویان مترجمی مورد تأکید قرار گیرد.